Tarnów we wrześniu 1939 roku
78 lat temu, 1 września, nad Tarnowem pojawiły się niemieckie samoloty, dwa dni później zaczęły się systematyczne bombardowania. Tego samego dnia, na skutek tragicznej pomyłki, obrona przeciwlotnicza Zakładów Azotowych zestrzeliła polskiego „karasia” z 31. Eskadry Rozpoznawczej, który spadł na terenie fabryki. Tak rozpoczęła się hitlerowska okupacja Tarnowa, w wyniku której liczba ludności miasta spadła z 59 do 30 tysięcy.
W pierwszych dniach września Niemcy bombardowali przede wszystkim zakłady przemysłowe, mosty, linie kolejowe, ale trafiali też w domy mieszkalne, między innymi przy ulicy Narutowicza. Bombardowania nie uniknął również Szpital Powszechny w Tarnowie. 7 września Tarnów został zajęty przez okupanta. Wprowadzono godzinę policyjną, nakazano zaciemnianie mieszkań, wydanie broni, oddanie odbiorników radiowych, zakazano eksponowania polskich symboli narodowych, używania jakichkolwiek mundurów, nawet uczniowskich, zamknięto niemal wszystkie drukarnie, zlikwidowano wszystkie organizacje społeczne. Wszyscy mieszkańcy zostali objęci obowiązkiem bądź przymusem pracy do ukończenia 60 lat. Wprowadzono język niemiecki jako urzędowy, zawieszono niemieckie tablice informacyjne, zmieniono nazwy części ulic. Zdecydowano o zamknięciu wszystkich szkół ponad poziom szkoły powszechnej, wyjątek zrobiono dla szkół zawodowych, zamknięto seminarium duchowne. Nauka, poddana wieloma obostrzeniom, rozpoczęła się z dwumiesięcznym opóźnieniem.
Pod koniec września i na początku października nakazano wszystkim Żydom, którzy ukończyli sześć lat, noszenie białych opasek z gwiazdą Dawida, podobnym symbolem musiały zostać oznaczone wszystkie żydowskie lokale użytkowe, na których umieszczono napisy „tylko dla Żydów”. Ograniczano im możliwość chodzenia Krakowską, Wałową, Bernardyńską, Szeroką i Lwowską, z czasem mogli się przemieszczać wyłącznie wskazanymi chodnikami. 9 listopada 1939 roku Niemcy zdemolowali i spalili wszystkie żydowskie domy modlitw, w tym dwie synagogi: starą i nową. W listopadzie 1940 roku starosta tarnowski oceniał kwotę pozyskaną z rabunku Żydów na około 370 tysięcy złotych. W 1941 roku utworzono getto, obejmujące mniej więcej obszar dzielnicy Grabówka, do którego przesiedlono wszystkich Żydów. Przed zimą zabrano im piecyki i ciepłe ubrania, argumentując to potrzebami frontu wschodniego. 2 września 1943 roku rozpoczęto likwidację getta, a w lutym 1944 roku ogłoszono sukces akcji „oczyszczania” Tarnowa.
(dm)
Na zdjęciu - sierpień 1939, tarnowski dworzec, zniszczony w zamachu bombowym, inspirowanym przez niemieckie służby specjalne.
Tekst powstał na podstawie obszernej rozmowy z Mateuszem Olejnikiem, historykiem z Tarnowa. Rozmowę będzie można przeczytać w najbliższym wydaniu miesięcznika Tarnów.pl.
